Fed neden yakın dönemde faizi artıramaz?

Fed’ in faiz artırımı yapması konusuyla ilgili özellikle Türkiye’deki kripto kanallarında son dönemlerde çok fazla haber çıkmaya başladı…

Fed’ in faiz artırımı yapması konusuyla ilgili özellikle Türkiye’deki kripto kanallarında son dönemlerde çok fazla haber çıkmaya başladı. Faiz artırımı hem hisseleri hem de crypto varlıkları ciddi şekilde etkiler çünkü borç alma maliyeti artar. Bu haberler de herkesi piyasadan çıkma konusunda tetikte beklemesine neden oluyor.

Peki Fed faizi gerçekçi olarak en erken ne zaman artırabilir?

En sonra söyleyeceğimi şimdi söyleyeyim, Fed’ in yakın zamanda faiz artırması ihtimali neredeyse yok. Zaten bu ihtimalin olması bile piyasaları çoktan çökertirdi. Fed de zaten bunun sinyalini önceden verir. Sürpriz bir şekilde artırır mı? Tabi ki yapabilir ama oldukça kırılgan olan ekonomiye her türlü sürpriz ciddi zarar verir.

Fed’ in kullanabileceği 3 araç var. Monetary Policy 1–2–3.

MP1: Faiz değişikliği. Tartıştığımız konu bu. Fed faizleri indirerek ekonomiyi canlandırma ve artırarak soğutma imkanına sahip. Kriz dönemlerin hemen en kolay olanı yani faizi sıfıra çekme işini hep yapıyor Fed.

MP2: İlki işe yaramayınca, yani faizini indirmesi piyasadaki tahvil faizlerini indirmezse eğer, o zaman ikinci araç olan QE (Quantitative Easing) aracını kullanıyorlar. Bunu herkes para basmak olarak adlandırıyor ama yanlış. Fed burada para basmıyor. Sadece banka rezervi oluşturup piyasadaki uzun vadeli tahviller ile değiş-tokuş yapıyor. Böylece MP1 ile yapamadığını yani indirmediği faizi, tahvil satın alarak yapmaya çalışıyor. Pandemi ilk başladığında ilk hafta hemen 700 milyar dolarlık alım yapacağını söyledi Fed, sonra haziran ayında her ay 80 milyar dola daha alım yapacağını söyledi. Hala da almaya devam ediyor.

MP3: İlk ikisi de birden işe yaramazsa, şok etkisi ile talebi artıracak olan tepeden para indirme yöntemi var. ABD de 3 defa yapıldı bu. Herkese (geliri senelik 150 bin dolardan az olanlar) para dağıttı devlet. Alım gücünü artırmak için mecbur kaldı pandemiden dolayı.

Şimdi gelelim bizi ne bekliyor. İlk olarak MP3 den vazgeçilecek ki artık bundan sonra para dağıtsalar bile daha kısıtlı ve ihtiyaci olan kesime gönderirler (hala iş bulamayanlara mesela). Bundan sonra Fed MP2 den vazgeçebilir. Bugün çıkan ana haberde zaten eğer işgücündeki artış ciddi şekilde artarsa Fed bond alımlarını YAVAŞLATABİLİR diyor. Yani bu alımları kesme ihtimalinden bahsedilmiyor bile. Önümüzdeki aylarda hatta senelerde eğer enflasyon artışı dönemsel değil de kalıcı olursa %3 ün üstünde, o zaman önce MP2 den vazgeçecekler, sonra da artık işler iyice yoluna girerse MP1 den de vazgeçip faizleri artıracaklar. Benim takip ettiğim makro analizcilerin hiçbiri buna ihtimal vermiyorlar önümüzdeki 1–2 sene içinde. Hatta Powell’ ın kendisi bile faiz artırımından “çok önce” MP2'yi yavaşlatma yoluna gideceklerini söyledi: “Powell: QE taper likely ‘well before’ interest rate increase”.

Son söz: her şey olabilir, faizleri bile hemen artırırlar ama bu piyasalara şok etkisi yapar ve bunu kimse istemiyor şu anda. O yüzden eğer son ayda olduğu gibi başka FUD’ ların saldırısına uğramadığı taktirde, hisseler ve crypto varlıkların para piyasasından kaynaklı bir tehlike beklemiyor.

Merkez bankalarının QE ile enflasyon yaratamayacağı tarihsel bir gerçek ama başka bir araçları olmadığı için bu yolu kullanıyorlar. “para basılarak” enflasyon yaratılamayacağına dair bir tartışmayı burada yazdım. Öyle olsa Japonya ve Avrupa’ da enflasyon olurdu son 20–30 senede.